Vì mục tiêu tăng năng suất trong chăn nuôi, trước đây người ta sử dụng kháng sinh và hormon như là chất kích thích tăng trọng, giảm thấp tiêu hao thức ăn, tăng lợi nhuận. Điều đó đã gây ra hậu quả rất xấu cho con người mà ngày nay người ta đã nhận ra được. Để góp phần nâng cao nhận thức và trách nhiệm cho các nhà chăn nuôi đối với cuộc sống của nhân loại, trong bài viết này tôi trình bày tóm tắt các tác hại của việc sử dụng kháng sinh và kích thích tố trong thức ăn chăn nuôi.
I. Các chất kháng sinh:
* Những nguyên nhân tồn dư kháng sinh trong thực phẩm:
Có thể nhiễm lẫn vào thức ăn do tiếp xúc với môi trường có chứa kháng sinh. Có thể tồn dư do lỗi kỹ thuật sử dụng thường xuyên kháng sinh trong chăn nuôi gia súc như:
- Kháng sinh cho vào thức ăn với mục đích kích thích tăng trọng cho gia súc.
- Kháng sinh cho vào nước uống để phòng bệnh trong mùa dịch bệnh.
- Kháng sinh cho vào nước uống để chữa bệnh gia súc.
- Kháng sinh cho thêm vào thức ăn cho gia súc để bảo quản súc sản lâu hư.
- Kháng sinh tiêm vào súc vật hoặc cho súc vật uống trước khi giết thịt với mục đích kéo dài thời gian, tránh hư hỏng thịt tươi.
Có thể cho thẳng vào thực phẩm với mục đích ức chế, tiêu diệt vi sinh vật để bảo quản thực phẩm. Do vận chuyển sản phẩm đi xa, cho kháng sinh vào thực phẩm để bảo quản. Tất cả những nguyên nhân trên làm cho sản phẩm chăn nuôi, thủy sản tồn dư kháng sinh, có ảnh hưởng không tốt đối với người tiêu thụ.
Bất cứ kháng sinh nào dùng để chữa bệnh cho người và động vật, nếu còn tồn dư một lượng dù nhỏ nhất cũng có thể gây kháng thuốc của E.Coli. Khi E.Coli đã kháng thuốc thì nó có thể chuyền plasmid kháng thuốc của nó cho các loại vi khuẩn gây bệnh khác sống trong đường ruột.
* Vì sao lại quan tâm đến tồn dư kháng sinh và hóa chất trong thịt?
Ảnh hưởng ngay lập tức sau khi tiêu thụ sản phẩm:
- Phản ứng quá mẫn cảm đối với người nhạy cảm kháng sinh,…
- Gây dị ứng sau khi tiêu thụ thịt tồn dư kháng sinh,…
Ảnh hưởng muộn hơn khi tiêu thụ thịt tồn dư kháng sinh:
- Tạo ra thể vi sinh vật kháng thuốc.
- Gây khó khăn cho công tác điều trị nhiễm khuẩn.
- Gây tốn kém về mặt kinh tế.
Làm giảm sự đáp ứng miễn dịch của cơ thể, tạo ra con giống yếu ớt:
- Không sống được khi không có kháng sinh.
- Một số kháng sinh, hóa dược có thể gây ung thư cho người tiêu thụ.
II. Các hormon và những hợp chất kích thích giống hormo
* Hormon sinh dục và những hợp chất có tác động giống với hormon sinh dục:
Những hormon có tác dụng thúc đẩy sự đồng hóa, tích lũy protein và chất béo là các hormon sinh dục (testosterone tích lũy nhiều protein, oestrogene tích lũy nhiều chất béo).
Những loại hormon tự nhiên có cấu trúc khung vòng steran. Những hormon tổng hợp có cấu trúc khác với hormon tự nhiên. Tất cả chúng đều kết nối với receptor.
Một nhóm chất khác có tác dụng sinh học giống như hormon của tuyến thượng thận, đó là hợp chất Natrium-Salicilat cũng được các nhà khoa học Tiệp Khắc (cũ) và Đức nghiên cứu ứng dụng vào thức ăn, tăng tái hấp thu nước làm lên cân nhanh.
Những Steroid đồng hóa như: Diethylstilbestrol, Desamethasol… làm tăng trọng nhanh hơn từ 15 – 20%, hiệu quả lợi dụng thức ăn tốt hơn từ 10 – 15%.
* Các hợp chất beta-agonist:
Các hợp chất beta-agonist là các dẫn xuất tổng hợp của catecholamine (adrenaline). Trước tiên chúng được dùng như là thuốc làm giãn phế quản trong điều trị bệnh suyễn trên người. Khi dùng trên động vật sản xuất thịt sẽ dẫn tới sự chuyển hướng số lượng lớn các chất dinh dưỡng từ mô mỡ về cơ, làm tăng sự tổng hợp protein thay vì mỡ, do đó nó có tác dụng làm tăng lượng thịt nạc trong quày thịt và giảm lượng mỡ của cơ thể.
* Nguy cơ đối với sức khỏe của người khi tiêu thụ thịt có tồn dư kích tố:
Tại Mỹ những chất kích tố trên được sử dụng hợp pháp cho đến năm 1979. Sau đó người ta phát hiện thịt sản xuất có chất diethylstibestrol có liên quan đến một số bệnh ung thư trên người. Nguy cơ ung thư cơ quan sinh dục người con gái của những người mẹ được điều trị hormon này trong thời gian có chửa rất cao. Năm 1980 tại Italia, người ta phát hiện ra sự tồn dư của chất này trong thịt bê đóng hộp cho trẻ con ăn đã gây ra một vụ bê bối lớn. Các trường hợp đàn ông có vú to như phụ nữ, người pê đê thường được quan sát thấy ở những trẻ em trong vùng được qui là tại có diethylstibestrol trong thức ăn của trẻ khi chúng còn nhỏ.
Tác động gây độc cấp tính của các beta-agoniste đã được đề cập đến rất nhiều vụ ngộ độc trên người sau khi tiêu thụ gan, kể cả thịt có nhiễm chất clenbuterol, một dạng beta-agoniste. Các triệu chứng ngộ độc như run cơ, tim nhanh, hồi hộp, thần kinh bị kích thích có thể kéo dài nhiều giờ cho đến nhiều ngày.